Tygodnik PISM: Europejski, nr 6/2025

6
18.06.2025

Co tydzień analizujemy wydarzenia i procesy, które kształtują Europę. Dziś:

  • Szczyt „Wielkiej Piątki Unii Europejskiej” oraz Wielkiej Brytanii i Ukrainy w Rzymie
  • Dalsze zaostrzanie kursu Gruzińskiego Marzenia przeciw NATO i UE
  • Pierwsza oficjalna wizyta dwustronna nowego prezydenta Rumunii
  • Strategiczne partnerstwo Cypru i Indii

Kolejne spotkanie ministrów spraw zagranicznych tzw. Wielkiej Piątki UE + (Polski, Niemiec, Francji, Hiszpanii i Włoch) oraz Ukrainy, a także przedstawicieli Wielkiej Brytanii, UE i NATO w Rzymie 12 czerwca br. potwierdziło konsultacyjny charakter tego formatu współpracy. Jednoczesny udział w szczycie wysokiej przedstawiciel Kai Kallas oraz sekretarza generalnego NATO Marka Rutte wyrażał wolę prowadzenia komplementarnych działań UE i Sojuszu w dziedzinie bezpieczeństwa.

Ministrowie „Wielkiej Piątki UE” i Wielkiej Brytanii wykorzystali spotkanie do wyrażenia gotowości przejęcia większej odpowiedzialności w dziedzinie bezpieczeństwa przez państwa europejskie na dwa tygodnie przed szczytem NATO w Hadze. Potwierdzili swoje wsparcie dla Ukrainy przy jednoczesnej akceptacji dla procesów pokojowych i roli, jaką odgrywają w nich USA oraz Turcja. „Wielka Piątka UE” zrzesza państwa krytyczne wobec działań Rosji, dlatego w oświadczeniu ze szczytu pojawiła się zapowiedź zwiększenia presji na to państwo poprzez kolejne sankcje (w tym w sektorze energetycznym i bankowym). Doproszenie ministra spraw zagranicznych Ukrainy przez gospodarzy świadczy o wzroście ambicji Włoch w procesie odbudowy tego państwa (ponieważ konferencja na ten temat ma odbyć się w Rzymie w dniach 10–11 lipca br.). Spotkanie „Wielkiej Piątki UE” potwierdza poszerzenie spotkań Trójkąta Weimarskiego w formule Weimar+ (z udziałem Włoch, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii). O dalszym zainteresowaniu Polski taką formą współpracy świadczy zapowiedź kolejnego szczytu w tym formacie w Warszawie w drugiej połowie lipca br.

O współpracy w ramach Trójkąta Weimarskiego pisała Amanda Dziubińska
➡️

Fabian Bimmer / Reuters / Forum


 

Na początku czerwca gruzińskie władze zadecydowały o zamknięciu Centrum Informacji o NATO i UE, którego rolą od 2005 r. było podnoszenie świadomości społeczeństwa na temat integracji Gruzji z Sojuszem Północnoatlantyckim, a od 2013 r. – także z Unią Europejską.

Likwidacja Centrum Informacji o NATO i UE to kolejny, po m.in. wprowadzeniu restrykcji wobec organizacji pozarządowych czy zapowiedzi delegalizacji prozachodniej opozycji do końca br., element osłabiania relacji Gruzji z Zachodem. Rządzące Gruzińskie Marzenie (GM) przedstawia zamknięcie Centrum jako reformę organizacyjną – jego misję ma kontynuować Departament Integracji Europejskiej MSZ. Jednak w praktyce prawdopodobnie będzie to oznaczać zwolnienie tych pracowników Centrum, którzy nie mają poglądów zbieżnych z GM w zakresie tworzenia antyzachodniej narracji. Celem gruzińskich władz jest bowiem konsolidacja władzy z pominięciem standardów demokratycznych, czemu ma służyć m.in. obniżanie poparcia społeczeństwa dla integracji euroatlantyckiej – według badań Eurobarometru z wiosny br. 60% respondentów uważa, że przystąpienie Gruzji do UE byłoby dobre, a 75% wskazuje, że Gruzja odniosłaby z niego korzyści. Tymczasem działania rządu utworzonego po wyborach parlamentarnych z października 2024 r. doprowadziły w kolejnym miesiącu do zawieszenia rozmów o członkostwie Gruzji w UE. Pogarszanie się stosunków rządu GM z zachodnimi partnerami leży w interesie Rosji, ponieważ zwiększa podatność Gruzji na jej wpływy.

O narastającym autorytaryzmie w Gruzji pisali Stefania Kolarz i Wojciech Wojtasiewicz
➡️

AA/ABACA / Abaca Press / Forum


 

Nowo wybrany prezydent Rumunii Nicuşor Dan – zgodnie z przedwyborczą zapowiedzią – swoją pierwszą oficjalną wizytę złożył w Kiszyniowie 10 czerwca br. Podczas niej potwierdził wyjątkowość stosunków rumuńsko-mołdawskich. Wsparcie integracji europejskiej Mołdawii i zacieśnianie z nią dwustronnych stosunków ma być jednym z priorytetów jego prezydentury.

Rumunia ze względów historycznych i kulturowych uważa Mołdawię za drugie rumuńskie państwo narodowe. Wprawdzie tylko nacjonalistyczne partie Sojusz Jedności Rumunów – wraz z kandydatem w niedawnych wyborach prezydenckich George Simionem – oraz S.O.S. România żądają zjednoczenia z Mołdawią, ale żaden liczący się polityk rumuński nie może sobie pozwolić na krytykę tej idei. Dlatego Dan nie wyklucza jej realizacji w przyszłości, ale za kluczowe dla realnego połączenia obu krajów uważa przystąpienie Mołdawii do UE. Stąd też w Kiszyniowie potwierdził rumuńskie wsparcie dla reform i negocjacji akcesyjnych – władze mołdawskie planują przystąpić do UE do 2030 r. Zapowiedział także rozbudowę transgranicznej infrastruktury energetycznej i transportowej, usprawnienie pracy organów celnych i utworzenie funduszu gwarancyjnego dla rumuńskich inwestorów. Wizyta służyła także mobilizacji proeuropejskiego elektoratu przed wrześniowymi mołdawskimi wyborami parlamentarnymi – według sondaży rządząca Partia Działania i Solidarności (PAS), z której wywodzi się prozachodnia prezydent Maia Sandu, może utracić większość na rzecz ugrupowań prorosyjskich. Wizyta była również podziękowaniem Dana za wsparcie w wyborach prezydenckich – otrzymał on 88% spośród 160 tys. głosów oddanych w Mołdawii (ok. 1/3 Mołdawian ma rumuńskie obywatelstwo).


 

Wizyta na Cyprze premiera Indii – pierwsza od 2002 r. – Narendry Modiego w dniach 15–16 czerwca br. służyła podniesieniu relacji do poziomu strategicznego partnerstwa. Oba państwa zamierzają zacieśniać kontakty gospodarcze, energetyczne i w zakresie bezpieczeństwa. Jest to dla nich elementem polityki przeciwważenia wszechstronnej współpracy między ich wrogami – Turcją i Pakistanem.

Cypr i Indie tradycyjnie wspierają się na forum międzynarodowym w obliczu separatyzmu północnocypryjskiego i kaszmirskiego. Przykładem tego jest podniesienie na forum UE przez rząd prezydenta Nikosa Christodulidisa sprawy ataku terrorystycznego w Pahalgam w kwietniu br., a także indyjski bojkot towarów z Turcji, która poparła Pakistan. Dążąc do ograniczenia tureckiej pozycji na Morzu Śródziemnym, Modi i Christodulidis uzgodnili rozwój współpracy obronnej i zbrojeniowej oraz w zakresie bezpieczeństwa morskiego – w tym częstszych wizyt okrętów indyjskich w cypryjskich portach – oraz informacji kontrterrorystycznych. Zapowiedzieli współdziałanie na rzecz kontaktów handlowych, energetycznych i inwestycyjnych między Indiami a UE. Władze indyjskie zabiegają szczególnie o przychylność Cypru wobec perspektywy jego przewodnictwa w Radzie UE w pierwszej połowie 2026 r., gdyż zapewne zbiegnie się ono z finalizacją negocjacji indyjsko-unijnej umowy o wolnym handlu. Ponieważ Cypr jest najdalej wysuniętym na wschód państwem UE, władze indyjskie postrzegają go także jako kluczowy hub – zapowiedzianego na szczycie G20 w 2023 r. – Korytarza Gospodarczego Indie – Bliski Wschód – Europa (IMEC). Szczegółowy program współpracy na lata 2025–2029 mają ustalić ministerstwa spraw zagranicznych obu państw.