Zmiany polityczne i gospodarcze po brexicie stanowią kluczowy kontekst dla obecnego partnerstwa między Wielką Brytanią a USA. W latach 2019–2024 próby zawarcia klasycznej umowy o wolnym handlu między oboma państwami nie przyniosły rezultatów. Administracja Joe Bidena podchodziła do brexitu sceptycznie, za ważniejsze uznając relacje z UE niż z Wielką Brytanią. Z kolei pierwsza administracja Donalda Trumpa (2017–2021) postrzegała umowę z tym państwem jako potencjalny wzór dla przyszłych porozumień dwustronnych poza strukturami unijnymi. Jednak wskutek braku wewnętrznego poparcia politycznego nie doszło do jej zawarcia przed końcem kadencji w 2020 r.

Podstawą obecnego odnowionego partnerstwa jest intensywna wymiana handlowa, której skala nadaje jej dla obu stron strategiczne znaczenie. Według danych Biura Przedstawiciela Handlowego USA (USTR) w 2024 r. całkowita wartość wymiany handlowej między USA a Wielką Brytanią wyniosła 340,1 mld dol., w tym 147,7 mld dol. w handlu towarami. Eksport USA do Wielkiej Brytanii osiągnął 178,9 mld dol., a import ze Zjednoczonego Królestwa – 161,2 mld dol., co czyni Wielką Brytanię jednym z wiodących partnerów handlowych USA, z którymi mają one pozytywny bilans w obrotach towarowych (zob. tabela 1). W 2024 r. Stany Zjednoczone były największym partnerem handlowym Wielkiej Brytanii (17,3% całkowitej wymiany zagranicznej), przed Niemcami (8,6%), ale za Unią Europejską jako całością (41%). Jednocześnie Wielka Brytania zajmowała 9. miejsce wśród partnerów handlowych USA w wymianie towarowej, 1. w handlu usługami i 7. pod względem ogólnej wartości obrotów (zob. wykresy 1–2).

Nowe ramy współpracy gospodarczej i technologicznej

Podpisane 8 maja 2025 r. Porozumienie o dobrobycie gospodarczym (Economic Prosperity Deal – EPD) ma charakter polityczny i ramowy, wymagający dopracowania w formie wiążącej prawnie. Na jego mocy wprowadzono asymetryczne dostosowanie taryf celnych: amerykańskie cła na brytyjski eksport wynoszą średnio ok. 10%, natomiast Wielka Brytania obniżyła cła na towary amerykańskie do ok. 4%. Umowa wprowadza preferencje w sektorach motoryzacyjnym i lotniczym oraz wzmacnia wzajemne uznawanie norm technicznych i homologacji. Ogranicza też reeksport towarów pochodzenia chińskiego, wzmacniając proces oddzielania gospodarek (decoupling) od ChRL. Porozumienie to ma charakter zrównoważony. Dla Wielkiej Brytanii ważne było obniżenie z 25% do 10% ceł na kontyngent 100 tys. samochodów, co miało pozwolić na uratowanie 150 tys. miejsc pracy w brytyjskim przemyśle motoryzacyjnym. Wielka Brytania utrzymała też swoje standardy sanitarne i techniczne, co m.in. ogranicza eksport amerykańskiej żywności. Z kolei Trump politycznie wykorzystał EPD – jako pierwsze porozumienie handlowe swojej drugiej kadencji – do zademonstrowania skuteczności swojej polityki handlowej.

Celem Porozumienia o dobrobycie technologicznym (Technology Prosperity Deal – TPD) z 18 września 2025 r jest wzmocnienie współpracy w strategicznych branżach technologicznych, obejmujących sztuczną inteligencję, technologie kwantowe, energetykę jądrową (w tym syntezę jądrową i zaawansowane reaktory modułowe – AMR), a także w zakresie bezpieczeństwa ła ńcuchów dostaw oraz tworzenia dobrze płatnych miejsc pracy w przemyśle. To porozumienie, podobnie jak EPD, ma charakter ramowy, polityczny i oparty na zrównoważonej wymianie korzyści. Zobowiązuje oba rządy do koordynacji kontroli inwestycji, wspierania klastrów innowacyjności i opracowywania wspólnych norm w zakresie bezpieczeństwa oraz nieproliferacji. Wprowadza też stały dialog instytucjonalny w zakresie rozwoju technologii między agencjami amerykańskimi i brytyjskimi oraz ma ułatwić współpracę między uczelniami, firmami i start-upami, zwłaszcza w sektorze obronnym, czyniąc innowacje centralnym elementem relacji dwustronnych. W ramach TPD Wielka Brytania ma uzyskać inwestycje z USA na sumę 31 mld funtów w centra danych i regionalne „strefy wzrostu AI” (zob. tabela 2). W dniu zawarcia TPD rząd Starmera podpisał też z amerykańskim koncernem Palantir umowę o wartości 1,5 mld funtów, obejmującą wdrażanie w systemach dowodzenia armii brytyjskiej narzędzi programowych opartych na sztucznej inteligencji, przetestowanych podczas wojny na Ukrainie.

USA a partnerstwo z Wielką Brytanią

EPD i TPD służą redefinicji relacji dwustronnych z Wielką Brytanią. Druga administracja Trumpa ogranicza współpracę wielostronną na rzecz umów transakcyjnych i sektorowych, które mają przyciągać innowacje, zabezpieczać łańcuchy dostaw i przeciwdziałać wpływom Chin, włączając sojuszników w amerykańskie sieci regulacyjne i inwestycyjne. Strategia ta jest powiązana z planem rozwoju sztucznej inteligencji, zakładającym eksport zintegrowanych pakietów technologicznych do kluczowych partnerów, aby utrzymać globalne przywództwo USA w tej dziedzinie.

Dzięki tradycyjnie bliskim relacjom z USA Wielka Brytania uzyskała priorytetowy dostęp do rynku amerykańskiego jako „zaufany partner” administracji Trumpa, wspierający amerykańską bazę przemysłową i technologiczną. Asymetryczne obniżenie ceł w ramach EPD, na które zgodziła się strona brytyjska, przy utrzymaniu wyższych stawek amerykańskich, ma potwierdzać skuteczność polityki handlowej Trumpa, w której instrumenty celne stały się narzędziem politycznej presji. W ramach EPD administracja zapowiedziała zniesienie 25‑procentowych ceł na brytyjską stal, by dywersyfikować dostawy tego surowca na rynek USA na jeszcze korzystniejszych warunkach niż w przypadku innych partnerów (objętych 50-procentowymi cłami), przy zachowaniu ochrony krajowego przemysłu.

Zacieśnienie relacji z Wielką Brytanią obejmuje również kontynuację współpracy w dziedzinie bezpieczeństwa. Oba państwa podobnie postrzegają główne zagrożenia, choć administracja Trumpa koryguje oczekiwania Bidena wobec Wielkiej Brytanii, wpisujące się w koncepcję „Globalnej Brytanii”. W przeciwieństwie do wcześniejszego podejścia administracja Trumpa wskazuje na konieczność koncentracji brytyjskich zasobów wojskowych w obszarze euroatlantyckim kosztem obecności na Indo-Pacyfiku. Departament Wojny USA wyraźnie rozdziela oba te teatry działań, naciskając na zwiększenie wydatków obronnych przez sojuszników w ramach NATO i wzięcie większej odpowiedzialności za własne bezpieczeństwo. W tym kontekście potencjał Wielkiej Brytanii miałby przede wszystkim wzmacniać europejski filar Sojuszu, zwłaszcza w zakresie odstraszania Rosji i wspierania Ukrainy.

Dla administracji Trumpa kwestie technologii i innowacji służą także wyznaczeniu nowych ram współpracy w obszarze wywiadu. Przykładem jest inwestycja Google w Wielkiej Brytanii w technologię chmurową o wartości 542 mln dol., mająca wzmocnić współdziałanie służb wywiadowczych obu państw. Jednocześnie nieufność Trumpa wobec wspólnoty wywiadowczej, widoczna już podczas jego pierwszej kadencji, prowadzi do zmian w funkcjonowaniu amerykańskich agencji w ramach systemu amerykańskiego oraz w relacjach z sojusznikami, wśród których kluczową rolę odgrywa układ Pięciorga Oczu (obejmujący USA, Wielką Brytanię, Kanadę, Australię i Nową Zelandię). Wobec faktu, że kwietniu br. USA wstrzymały wymianę informacji z partnerami o negocjacjach pokojowych Ukrainy z Rosją, a Trump rozważał nawet wykluczenie Kanady z tego formatu, TPD powinno odnowić podstawę szczególnie bliskiej współpracy amerykańsko-brytyjskiej.

Wielka Brytania a partnerstwo z USA

Z perspektywy Wielkiej Brytanii nowe porozumienia mają nie tylko zrekompensować straty w wymianie z Unią Europejską po brexicie, lecz także powiązać brytyjską gospodarkę z jednym z dwóch, obok Chin, globalnych centrów rozwoju kluczowych technologii. W konsekwencji EPD i – zwłaszcza – TPD miałyby zdecydowanie poprawić konkurencyjność gospodarczą Wielkiej Brytanii w porównaniu z UE oraz symbolicznie potwierdzić „szczególne stosunki” brytyjsko-amerykańskie, których filarem jest współzależność handlowa, technologiczna, zbrojeniowa i w zakresie bezpieczeństwa.

Nowe partnerstwo jest powiązane z amerykańskimi inwestycjami w Wielkiej Brytanii w dziedzinach AI, informatyki kwantowej i czystej energii. Towarzyszy mu plan inwestycyjny USA o wartości ok. 31 mld dol., w ramach którego koncerny takie jak Microsoft, Lockheed Martin i Westinghouse rozszerzają działalność badawczo-rozwojową w Wielkiej Brytanii. Napływ tych inwestycji może umożliwić realizację ambicji Zjednoczonego Królestwa, które do 2030 r. chce stać się supermocarstwem naukowo-technicznym. Jednocześnie TPD zwiększa presję na rząd Keira Starmera, by zapewnił stabilne i tanie dostawy energii i dostosował brytyjską politykę klimatyczną do przemysłowych priorytetów administracji Trumpa, m.in. w zakresie uruchomienia krajowej produkcji gazu i ropy łupkowej oraz wycofania się z części regulacji klimatycznych. Gwarancją długofalowego bezpieczeństwa energetycznego i zwiększenia potencjału eksportowego brytyjskiego sektora technologicznego ma stać się rozwój energetyki jądrowej, zwłaszcza opartej na technologiach syntezy jądrowej i AMR.

TPD wspiera też cele Strategicznego przeglądu obronnego (SDR) z czerwca 2025 r., który zakłada, że innowacje staną się fundamentem bezpieczeństwa narodowego. Badania w dziedzinie obronności, obrony cybernetycznej i sztucznej inteligencji są podstawą nowych doktryn operacyjnych i planów zakupowych. Przykładem jest podpisany równolegle z TPD kontrakt Ministerstwa Obrony z firmą Palantir na cyfrowy system dowodzenia. Filarem tego podejścia jest też łączenie innowacji obronnych z cywilnymi oraz utrzymanie pozycji Wielkiej Brytanii jako wiodącego europejskiego centrum start-upów w zakresie technologii wojskowych, przy jednoczesnej interoperacyjności z systemami amerykańskimi.

Perspektywy realizacji nowego partnerstwa i wpływ na UE

EPD i TPD mają potencjał, aby stać się odnowionym fundamentem „szczególnych stosunków” amerykańsko-brytyjskich, jednak ich trwałość będzie zależeć od zdolności wdr ożeniowych i stabilnej współpracy obu państw pomimo wysokiej dynamiki ich polityk wewnętrznych (w szczególności wysokiej polaryzacji politycznej w USA oraz szybkiego wzrostu poparcia dla populistyczno-prawicowej Partii Reformy w Wielkiej Brytanii, kosztem zarówno laburzystów, jak i torysów). Pełne wdrożenie obu porozumień mogłoby zasadniczo przekształcić podstawowe założenia polityki regulacyjnej Wielkiej Brytanii, tzn. przesunąć ją od ostrożnościowego modelu UE w stronę amerykańskiego – opartego na zasadzie kalkulowanego ryzyka. Taka zmiana redefiniowałaby w konsekwencji także relacje gospodarcze między Wielką Brytanią a UE z uwagi na presję konkurencyjną wobec Unii.

Realizacja EPD i TPD może istotnie wpłynąć na stosunki określone w Umowie o handlu i współpracy (Trade and Cooperation Agreement – TCA). Choć w porozumieniach brytyjsko-unijnych z maja 2025 r. deklarowano chęć utrzymania stabilnego i konstruktywnego partnerstwa, w praktyce rząd Wielkiej Brytanii przesuwa środek ciężkości swojej dyplomacji gospodarczej w stronę USA. Podczas szczytu brytyjsko-unijnego w maju 2025 r. obie strony zapowiedziały współpracę regulacyjną w zakresie sztucznej inteligencji, danych i energii, jednak zawarcie EPD i TPD może zmniejszyć brytyjską motywację do pogłębiania więzi z UE. Ramy amerykańsko-brytyjskie zapewniają bowiem szybsze procesy regulacyjne, dostęp do kapitału wysokiego ryzyka oraz bardziej elastyczne podejście do kontroli eksportu – korzyści, których UE nie jest w stanie łatwo zaoferować.

Unia Europejska staje przed strategicznym dylematem: jak utrzymać spójność ogólnoeuropejskiego rynku innowacji przy jednoczesnym zaangażowaniu Wielkiej Brytanii we współpracę z USA? Rosnące różnice w standardach, zwłaszcza w zakresie bezpieczeństwa, sztucznej inteligencji, technologii kwantowych i licencjonowania jądrowego, mogą utrudnić przepływ danych i współpracę naukową. Przegląd TCA oraz rozwinięcie unijno-brytyjskiego partnerstwa strategicznego, przewidziane na 2026 r., mogą jednak pozwolić na wypracowanie mechanizmu „równoległego dostosowania”: funkcjonowania dwóch odrębnych, lecz interoperacyjnych systemów regulacyjnych umożliwiających pogłębioną współpracę po brexicie.

Relacje Wielkiej Brytanii z kluczowymi partnerami europejskimi będą również coraz silniej determinowane przez agendę technologiczną oraz sposób, w jaki Francja i Niemcy – jako pozostali obok Wielkiej Brytanii członkowie nieformalnej grupy E3 – oraz  Polska i Ukraina współpracują ze Stanami Zjednoczonymi. W odniesieniu do E3 w stosunkach brytyjsko-francuskich występują jednocześnie elementy rywalizacji i współpracy. Oba państwa uznają strategiczną wartość swoich sektorów jądrowych i obronnych, a traktaty z Lancaster House pozostają podstawą wspólnych projektów. Jednocześnie Francja utrzymuje silną współpracę wojskowo-technologiczną z USA, choć konsekwentnie broni koncepcji europejskiej autonomii strategicznej. Wzmocnienie współpracy brytyjsko-amerykańskiej w badaniach nad energią jądrową i sztuczną inteligencją najprawdopodobniej osłabi powiązania brytyjsko-francuskie. Wielka Brytania i USA prezentują zbliżone, bardziej elastyczne podejście do standardów AI i zasad regulacji sektora nuklearnego niż te dominujące w UE, co może budzić obawy Francji, choć wspólne wyzwania ze strony Chin sprzyjają koordynacji współpracy tych trzech państw w ramach NATO czy Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Amerykańsko-brytyjska filozofia regulacyjna koncentruje się na standardach wypracowywanych przez organy publiczne we współpracy z podmiotami gospodarczymi, elastyczniejszym podejściu do oceny ryzyka (zwłaszcza w odniesieniu do AI) oraz szybkim dostosowywaniu ram prawnych do aktualnego stanu innowacji, w tym testowaniu ram prawnych dla technologii w warunkach tzw. piaskownic regulacyjnych – konstrukcji prawnych umożliwiających podmiotom gospodarczym działanie w bezpiecznym środowisku testowym w celu eksperymentowania z danym projektem lub usługą na złagodzonych zasadach. 

W relacjach brytyjsko-niemieckich dominuje wymiar gospodarczy. Niemiecki przemysł dzięki powiązaniom inwestycyjnym może pośrednio korzystać z dynamiki brytyjskiego sektora technologicznego. Podpisany w październiku 2025 r. Traktat o przyjaźni i współpracy sygnalizuje zainteresowanie obu państw łagodzeniem konkurencji technologicznej poprzez wspólne projekty w zakresie technologii podwójnego zastosowania i odporności łańcuchów dostaw. Z punktu widzenia USA oba państwa są ważnymi europejskimi ośrodkami produkcyjno-badawczymi, jednak administracja Trumpa nadaje priorytet współpracy z Wielką Brytanią, oczekując jednocześnie od Niemiec większych nakładów obronnych, co może tworzyć napięcia w trójkącie USA – Wielka Brytania – Niemcy.

USA i Zjednoczone Królestwo pozostają kluczowymi partnerami Ukrainy w dziedzinie bezpieczeństwa, dostarczając zaawansowane systemy dronowe, rozwiązania cybernetyczne i szkolenia wojskowe. Jednocześnie czerpią korzyści z doświadczenia wojennego Ukrainy. Zarówno USA, jak i Wielka Brytania postrzegają Ukrainę jako kluczowy obszar testowania i wdrażania innowacji wojskowych, szczególnie w zakresie AI i systemów bezzałogowych. W logice TPD włączenie wybranych ukraińskich podmiotów do amerykańsko-brytyjskich łańcuchów zbrojeniowych byłoby naturalnym rozwinięciem istniejącej współpracy. W takim scenariuszu Polska mogłaby pełnić rolę partnera logistyczno-przemysłowego. Umożliwiłoby to powstanie trójstronnego porozumienia polsko-brytyjsko-ukraińskiego, zgodnego z interesami USA i wzmacniającego wschodnią flankę NATO.

Jeśli oś technologiczna USA – Wielka Brytania będzie się wzmacniała, wpłynie korzystnie na ekosystem innowacji NATO, jednocześnie ograniczając autonomię Europy w kształtowaniu norm technologicznych kluczowych dla przyszłej gospodarki. Zacieśnienie współpracy Wielkiej Brytanii z USA w ramach koalicji regulacyjnych zmniejszy wpływ UE na forach międzynarodowych, takich jak OECD (grupa ds. AI) czy Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej. Możliwa jest jednak selektywna konwergencja, ponieważ porozumienia UE – Wielka Brytania z maja 2025 r. obejmują elementy wzajemnego uznawania w zakresie cyberbezpieczeństwa i oceny ryzyka AI.

Rekomendacje dla UE i Polski

Unia Europejska powinna wykorzystać przegląd TCA w 2026 r. do pogłębienia dialogu z Wielką Brytanią w obszarze innowacji oraz stworzyć stałe forum współpracy dotyczące standardów w zakresie sztucznej inteligencji, energii jądrowej i cyberbezpieczeństwa. Konieczne jest również przyspieszenie wdrażania AI i technologii kwantowych w przemyśle oraz wspieranie publiczno-prywatnych projektów demonstracyjnych – konkurujących z inicjatywami amerykańsko-brytyjskimi. UE powinna rozszerzyć współpracę z Wielką Brytanią w dziedzinie syntezy jądrowej i AMR, w tym rozwijać wspólne programy pilotażowe w ramach Euratomu i ITER, aby zmniejszyć ryzyko uzależnienia technologicznego od modelu anglo-amerykańskiego.

Ważne jest zintegrowanie polityki innowacji obronnych z inicjatywami NATO oraz koordynacja Europejskiego Funduszu Obronnego z Funduszem Innowacji NATO i akceleratorem DIANA. UE powinna wykorzystać współpracę Wielkiej Brytanii z Niemcami i Polską do tworzenia przemysłowych „kotwic”, łączących unijne łańcuchy dostaw z rynkiem brytyjskim. Należy chronić integralność jednolitego rynku, zachowując jednocześnie otwartość na strategiczne partnerstwa, m.in. poprzez elastyczne klauzule regulacyjne umożliwiające udział podmiotów brytyjskich w wybranych projektach badawczych UE.

Polska może wykorzystać partnerstwo amerykańsko-brytyjskie do wzmocnienia własnej bazy technologicznej, m.in. poprzez angażowanie w projekty trójstronne oparte na istniejących programach obronnych, takich jak Narew czy Miecznik. Warto zainicjować dialog USA – Wielka Brytania – Polska na temat innowacji obronnych, skupiając się na zastosowaniach AI w systemach dowodzenia, cyberbezpieczeństwie i energetyce oraz zapewniając transfer technologii poprzez odpowiednie klauzule offsetowe.

Warto, by Polska zwiększała swój udział w konsorcjach zajmujących się syntezą jądrową i AMR, włączając polskie instytuty badawcze i spółki energetyczne w europejskie i brytyjskie programy pilotażowe. Istotne jest tworzenie synergii między instrumentami innowacyjnymi UE i NATO, m.in. poprzez kierowanie części funduszy krajowych na projekty kwalifikujące się zarówno do EDF, jak i DIANA. Priorytetem powinna być również współpraca produkcyjna z Wielką Brytanią i Ukrainą w dziedzinie dronów, cyberbezpieczeństwa i logistyki opartej na AI, co umożliwiłoby rozwój odpornego ekosystemu regionalnego.

Na arenie europejskiej Polska może prowadzić aktywny dialog z Francją i Niemcami, pełniąc rolę mediatora między podejściem unijnym a anglosaskim w zakresie regulacji technologicznych, promując interoperacyjność zamiast konkurencyjnej fragmentacji.

Wykres 1. Najwięksi partnerzy USA w zakresie handlu towarowego i usługami (dane za 2024 r., % obrotów handlowych)

Źródło: oprac. własne na podst. danych U.S. Census Bureau – Wydział Handlu Zagranicznego

Wykres 2. Najwięksi partnerzy Wielkiej Brytanii w zakresie handlu towarowego i usługami (dane za 2024 r., % obrotów handlowych)

Źródło: oprac. własne na podst. danych Office for National Statistics.

Tabela 1. Handel dwustronny między Wielką Brytanią a Stanami Zjednoczonymi w 2024 r.

Źródła:

1) Department for Business and Trade (DBT), United States – Trade and Investment Factsheet, 31 października 2025 r., https://assets.publishing.service.gov.uk/media/69135e9a5dec0071ce4963e5/united-states-trade-and-investment-factsheet-2025-10-31.pdf.

2) United States Trade Representative (USTR), United Kingdom – Country Page, dane za 2024 r., https://ustr.gov/countries-regions/europe-middle-east/europe/united-kingdom.

Kurs przeliczenia: 1 funt = 1,27 dolara

Uwagi: Różnica w raportowaniu danych dla handlu usługami (ok. 15%) wynika z różnic w zakresie: metod rachunkowych; rejestracji usług cyfrowych, finansowych i w zakresie własności intelektualnej; momentu wyceny i kursów walutowych.

Tabela 2. Portfel zapowiedzianych inwestycji amerykańskich firm technologicznych w Wielkiej Brytanii w ramach TPD

Źródło: https://www.gov.uk/government/news/us-uk-pact-will-boost-advances-in-drug-discovery-create-tens-of-thousands -of-jobs-and-transform-lives.