dyskusja panelowa
 

Stanisław Zabiełło (1902–1970) – dyplomata, analityk… bohater?
 

organizowana w 55. rocznicę śmierci

3 czerwca 2025 r. w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych odbyła się dyskusja panelowa zatytułowana „Stanisław Zabiełło (1902–1970) – dyplomata, analityk… bohater?”. Uroczystego otwarcia debaty dokonali dyrektor PISM Jarosław Ćwiek-Karpowicz oraz Lucie Stepanyan, pierwsza radczyni i zastępczyni szefa misji Ambasady Francji w Polsce.

W dyskusji udział wzięli: Marcin Kruszyński (Uniwersytet w Siedlcach / Lotnicza Akademia Wojskowa), który mówił o działalności Zabiełły jako specjalisty do spraw radzieckich w okresie międzywojennym, Anna Pachowicz (Akademia Tarnowska), która przybliżyła jego zaangażowanie w pomoc Polakom i Żydom we Francji podczas wojny, Tadeusz Rutkowski (Uniwersytet Warszawski), który przedstawił postać Zabiełły jako powojennego historyka i edytora źródeł, oraz Władysław Bułhak (IPN / Uniwersytet Warszawski), który zaprezentował dokumenty dotyczące Zabiełły przechowywane w Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej.

Dyskusję moderował Piotr Długołęcki, redaktor naczelny serii Polskie Dokumenty Dyplomatyczne.

Spotkanie – zorganizowane w 55. rocznicę śmierci Zabiełły – stanowiło okazję do ukazania jego działalności w międzywojniu, w okresie II wojny światowej, a także w czasach Polski Ludowej.

Po zakończeniu debaty dyrekcja i pracownicy PSIM złożyli kwiaty na grobie Stanisława Zabiełły na warszawskich Powązkach.

UROCZYSTE OTWARCIE DEBATY

Jarosław Ćwiek-Karpowicz
dyrektor PISM

Lucie Stepanyan
Pierwsza Radczyni
Zastępczyni Szefa Misji Ambasady Francji w Polsce

PANELIŚCI

Marcin Kruszyński
Instytut Historii Uniwersytet w Siedlcach
Pracownia Historii Polski i Historii Powszechnej Lotnicza Akademia Wojskowa

Anna Pachowicz
Katedra Administracji
Akademia Tarnowska

Tadeusz Rutkowski
Wydział Historii
Uniwersytet Warszawski

Władysław Bułhak
Biuro Badań Historycznych IPN
Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW

MODERACJA

Piotr Długołęcki
redaktor naczelny serii Polskie Dokumenty Dyplomatyczne
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych

3 czerwca 2025 (wtorek)
godz. 10:00–11:30
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych
Warecka 1a w Warszawie
sala konferencyjna, I piętro
_________________

Stanisław Zabiełło urodził się w 1902 r. na Wileńszczyźnie. Szkołę średnią ukończył w Warszawie, natomiast wyższe wykształcenie prawnicze zdobył na Uniwersytecie Poznańskim. Pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych rozpoczął w 1925 r. jako praktykant w Departamencie Konsularnym. W latach 1928–1929 pracował w poselstwie RP w Belgradzie, a w okresie 1929–1934 był zatrudniony w polskim przedstawicielstwie w Moskwie. Po powrocie z ZSRR pełnił funkcję kierownika referatu sowieckiego w Centrali MSZ. Po wybuchu wojny ewakuował się wraz z personelem MSZ do Rumunii, skąd przedostał się do Francji. Od września 1940 r. kierował dyrekcją Biur Polskich w Vichy, a po ich likwidacji (przekształceniu w Biura Administracji Polaków we Francji podlegające administracji francuskiej) pełnił funkcję nieoficjalnego przedstawiciela rządu przy władzach w Vichy. W tym czasie współorganizował pomoc dla polskich i żydowskich uchodźców, zaopatrując wielu z nich w odpowiednie dokumenty wizowe i paszportowe, które umożliwiały ucieczkę z trenów okupowanych. W grudniu 1942 r. został aresztowany przez Gestapo i do końca wojny przebywał w więzieniach i obozach koncentracyjnych (m.in. w Buchenwaldzie i Bergen-Belsen). Po wyzwoleniu i krótkim pobycie we Francji wyjechał do Londynu, skąd w 1947 r. powrócił do Polski. Pracował w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych oraz – jako konsultant naukowy – w Instytucie Wydawniczym „Pax”. Zmarł 3 czerwca 1970 r. w Warszawie, został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim.

Tematy referatów

Marcin Kruszyński – Stanisław Zabiełło jako specjalista od spraw sowieckich w polskim MSZ okresu międzywojnia

Anna Pachowicz – W służbie Polsce i Polakom. Działalność Stanisława Zabiełły na terytorium Francji w czasie II wojny światowej

Tadeusz Rutkowski – Stanisław Zabiełło jako historyk dyplomacji i edytor (1956–1970)

Władysław Bułhak – Wokół zniszczonej teczki. Ślady biografii Stanisława Zabiełły w archiwum Instytutu Pamięci Narodowej